AN vs Dialect: battle of the boertjes

15 oktober 2015

“Wil je mij eens een fersjette geven?” vroeg ik aan mijn petekind, een blonde spring-in-‘t-veld van bijna twaalf. Een fersjette, beste lezer, is de West-Vlaamse term voor vork; u hoort er duidelijk het Franse fourchette in.
“Een wát?” proestte ze.
“Een vork, mijn kind.”
Zucht.

Mijn petekind is, samen met haar zus, opgevoed in het Algemeen Nederlands. Hun ouders, zijnde mijn schoonbroer en -zus, wilden dat expliciet zo, hoewel ze zelf, ook thuis én in de nabijheid van de kinderen, gewoon dialect met elkaar praten. Is het dan werkelijk zo dat hun kinderen nooit iets opvangen van de dialectdialogen tussen beiden? In het twaalfjarige bestaan van mijn petekind moet al minstens duizend keer het woord fersjette zijn gevallen. Maar ze kent die term niet. Ze kent alleen een vork.
“Zeg, Céleste…”
“Ja, nonkel Menck?”
“Met hoeveel zitten jullie in de klas?”
“Met drieëntwintig.”
“En hoeveel van je klasgenoten praten dialect met elkaar? Thuis of op de speelplaats?”
“Eh, ik denk twee.”
Echt, ik snap zulks niet. Ze gaan naar school in hartje Brugge, uitgerekend de hoofdstad van West-Vlaanderen én het West-Vlaams. Op de schoolfeestjes, waarvan madam Menck en ik er onlangs nog eentje bijwoonden, praten alle ouders gewoon West-Vlaams onder elkaar. Maar van zodra hun kroost de conversatie komt vervoegen, wordt er, als ware het een automatisme, prompt naar het AN overgeschakeld.
Wúk? Wat is er verkeerd met het dialect misschien? En hoe komt het dat het plots zo massaal wordt verbannen?

Een niet-provinciegenoot die niet weet dat ik een westfluut ben, zal nooit ofte nimmer dialectische invloeden horen als ik AN met hem praat. Ervaring heeft me dat al meermaals geleerd. Mijn AN blijkt uiterst keurig te zijn. Ik struikel zelfs niet over de h en de g, kun je nagaan. Als ik vervolgens verkondig dat ik aan de kust woon, en zelfs in Brugge geboren en getogen ben, kijken ze me verwonderd aan. “Och, écht?”
Ja, echt.
Net zo echt als dat ik opgevoed ben in het dialect. Thuis zowel als op school praatte ik, net zoals iedereen rondom mij, plat Brugs. Het AN was bestemd voor de klas. Want anders dan u misschien zou bevroeden, werd het ons wel perfect aangeleerd. Verder deed je er maar mee wat je wilde.
Nu, ik doe er dan ook effectief mee wat ik wil. Met mijn buren, mijn bakker, mijn dokter, ja zelfs met mijn advocaat en notaris praat ik dialect. Daar kijkt niemand van op. Het is streekeigen.
Alleen… met de kinderen van mijn buren schakel ik maar beter over op het AN als ik enigszins correct begrepen wil worden. En binnen onafzienbare tijd ongetwijfeld ook met hún kinderen.

AN wend ik, met andere woorden, aan als mensen mij mogelijks niet zouden begrijpen. Mensen uit Antwerpen of Vlaams-Brabant, bijvoorbeeld. Het Standaardnederlands bezig ik eveneens in formele gesprekken. Of als ik ga shoppen in Nederland, haha.
But that’s it.
Want het is toch hooglijk zonde om je prachtige, melodieuze en eeuwenoude streekeigen spreektaal ineens te gaan verloochenen? Onlangs las ik dat een grondige studie heeft uitgewezen dat er binnen honderd jaar niemand in Vlaanderen en Nederland nog dialect zal spreken. We schakelen in Vlaanderen langzaamaan over naar een tussentaal, een soortement Nederlands dat voor elkeen verstaanbaar is. Het ‘Vlaamse soap’-Nederlands, zeg maar, wegens verre van perfect. Of hoe dacht je dat mijn schoonbroer en -zus heden met hun kinderen converseren? Juist ja: “Wil je hele bloemen voor je verjaardag of toch maar liever hroene? Er is een geel schoon bloemenwinkeltje in Bruhhe.”
Nederlands noemen ze dat dan.

Kent en spreekt u, o mijn geliefde West-Vlaamse lezers, nog ons dialect zoals uw grootouders het spreken/spraken? Toets dat vooral eens aan onderstaande woordenlijst. Hij bevat de 250 mooiste en meest bedreigde West-Vlaamse woorden.
Voor de niet-West-Vlamingen: Kent en spreekt ú, o mijn geliefde niet-West-Vlaamse lezers, nog uw dialect zoals uw grootouders het spreken/spraken? Enne… de onderstaande woordenlijst is meteen een fijne test voor u: hoeveel begrijpt u van ons zogenoemde Chinees? Want met ‘Bevergem’ en straks ook ‘Eigen Kweek’ op tv, staat uze weireldtoale weer stevig op het voorplan.
Ja, zelfs de Antwerpenaren mogen zich voor één keer gerust op de parking wagen.

geschreven door Menck Geplaatst in Actua, Speel een woord