Thuis heb ik nog een ansichtkaart

15 februari 2016

En ineens kom ik tot het besef dat het ouderlijk dorp, waar ik al vijfentwintig jaar weg ben, geen ziel meer heeft. De in een bonte mix tegen elkaar aanleunende huizen van weleer worden in sneltempo vervangen door homogene nieuwbouwappartementen met balkonnetjes van twee vierkante meter. Het zijn kille blokken, opgetrokken uit nieuwerwetse steensoorten, staal en snelbeton. De voormalige tuintjes zijn thans geplaveid met asfalt en bezaaid met grauwe garageboxen. Als bange haasjes staan nog een stuk of wat originele huizen overeind waarin oudjes resideren die halsstarrig weigeren om hun heem te cederen aan begerige vastgoedfirma’s.

Jeugdsentiment maakt zich van me meester. Tot eind jaren tachtig van de vorige eeuw was ik hier nog intens gelukkig. Er waren tientallen clubs en buurthuizen, jongerencafés en bruine kroegen en zelfs twee heuse fuifzalen. Het dorp lééfde en de inwoners klitten aan elkaar. Wie er arriveerde, wist meteen: veni vidi velcro.
Anno 2016 tel ik nog amper twee would-be chique bistro’s en een staminee-met-voetpadterras op de gelijkvloerse verdieping van een modernistische residentie met een vergezochte complexe bouwstijl. De speeltuin uit mijn kinderjaren, sinds mensenheugenis gesitueerd achter het oude rijksschooltje, moest onlangs wijken voor een parking voor tweehonderd wagens. Het schoolgebouwtje doet nog slechts dienst als jaarlijkse uitvalsbasis voor de plaatselijke jeugdbeweging. Naar aanleiding van de dorpskermis turnen ze het dan gedurende drie dagen om tot een pop-up bar. De sloop is, zo weet ik nu al, nakend.

In de dorpskern hangt een walm van uitlaatgassen. Ook hier heeft de heilige koe het straatbeeld genadeloos geruïneerd. Er wordt getoeterd en gefoeterd, er vormt zich een kleine file als een bestuurder met angst in de ogen zijn blikken doos tussen een lange rij opeengepakte voertuigen tracht te parkeren en dan moeten er ook nog eens twee harmonicabussen laveren tussen deze chaos. De ooit zo onbevlekte ziel van dit eens zo lieflijke boerengat is nog slechts aanwezig in die weemoedige kop van me.

Om mijn trip down memory lane af te ronden, besluit ik wat foto’s te nemen van het charmante oud-gemeentehuis. Ook dat staat, als ware het mijn eerste huwelijk dat zich aldaar voltrok, al een tijd leeg te wachten op herbestemming. Althans, die tijding vernam ik enkele maanden geleden nog via de Streekkrant.
Bezijden dit geabandonneerde pand uit de fifties werd een poos geleden, in een bestuurlijke vlaag van hoogmoedswaan, een gloednieuwe en geheel contemporaine mastodont neergepoot tot meerdere eer en glorie van de burgervader en zijn slippendragers. Een snel evoluerende gemeente waardig, heet zoiets.
Ik heb brute pech als ik ter plaatse arriveer: zowat tachtig procent van het gewezen gemeentehuis is al opgeslokt door kranen en bulldozers. Adieu herbestemming. Slechts een deel van de voorgevel en de trappenhal met glas-in-loodramen staat nog overeind. Een misselijkmakende aanblik. Wég sierlijke marmeren draaitrap waarlangs de statige raadszaal kon worden betreden. Eind jaren vijftig werd hij, nog geheel handmatig, vervaardigd en geplaatst door de nu vijfennegentig jaar oude Edward Deschacht.

“Ik maakte de trap helemaal alleen”, mijmert mijn gewezen dorpsgenoot. “Als ik bezig was, mocht niemand dat zien. Een trap tot stand brengen, was een echte specialiteit. Kennis delen was geenszins de mode in die jaren. De trap in het gemeentehuis was toentertijd een uitzonderlijke constructie.”
Of hij iets begrijpt van de beslissing om het uitgerangeerde gemeentehuis te slopen in de plaats van het een herbestemming te geven?
“Ze konden toch op zijn minst het portaal laten staan?” vraagt hij zich af. “Maar anderzijds is het natuurlijk geen museum; waarom zoúden ze?”

[ Foto: Menck | Twaait ]

[ Foto: Menck | Twaait ]

Aangezien ik geen foto’s bezit van de ongehavende buiten- noch binnenkant van het vroegere gemeentehuis, contacteerde ik fotograaf Kurt Gielen van het fantastische Lost & Abandoned Places. Of hij me een paar beelden van zijn hand wilde bezorgen? En zo geschiedde:

U merkt het, beste lezer: ik uit hierbij mijn absolute voorliefde voor het renoveren en herbestemmen van oude gebouwen. Deels uit nostalgie, deels omwille van de cultuurhistorische relevantie. Het is zo bijzonder om door die oude panden te flaneren. Je proeft het verleden en voelt de ziel van het bouwwerk. Bij herbestemming is het wat mij betreft de kunst, de uitdaging, om die oude ziel te bewaren en tegelijkertijd een eigentijdse uitstraling aan een gebouw te geven. Het mooiste vind ik de combinatie; dat het oude en het moderne samensmelten tot een magnifiek nieuw geheel.
De zorg voor het lokaal erfgoed is bovendien niet alleen een opdracht van grote steden met een roemrijk verleden. Ook eerder landelijke gemeenten met een bescheidener historisch patrimonium, zoals mijn ouderlijk dorp, hebben de plicht om de erfenis van het verleden te bewaren, te koesteren, te waarderen en door te geven aan de komende generaties.

Dat gebeurt vandaag helaas almaar minder. Ten faveure van de vooruitgang, luidt het dan.
Als u me nu wilt excuseren: ik ga eventjes kotsen.

geschreven door Menck Geplaatst in Foto's, Maatschappij, Nostalgia Getagged met Maatschappij